Địa danh Mỹ Lồng

      Mỹ Lồng là một địa danh thuộc địa phận Xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm, Tỉnh Bến Tre; nổi tiếng với bánh tráng Mỹ Lồng trứ danh. Cho đến thời điểm hiện tại, chúng tôi vẫn chưa tìm thấy nhiều tài liệu nói về nguồn gốc tên gọi Mỹ Lồng.

      Từ một vài nguồn thông tin hiếm hoi thì chúng tôi được biết Mỹ Lồng là một cách phiên âm khác của người Kinh từ tiếng Khmer. Những chữ Việt gốc Khmer thông dụng trong tiếng Việt. Dân Việt đã ký âm những chữ này bằng cách dùng mẫu tự tiếng Việt. Chúng ta đã dùng những chữ loại này vài thế kỷ nay, đến nỗi chúng ta không biết nó từ đâu mà có, chỉ cần hiểu nghĩa và dùng chúng như những chữ Việt thông dụng khác. Song, số lượng những từ ngữ nguyên gốc này xuất hiện trong ngôn ngữ phổ thông của tiếng Việt không nhiều. Từ tiếng Khmer nhưng khi đi vào tiếng Việt, người Việt, người Hoa có cách phiên âm của riêng mình. Dần dần nó bị chuyển cả về hình thức ngữ âm, lớp từ này khá phổ biến trong ngôn ngữ bình dân vùng đồng bằng sông nước Cửu Long. Có điều người ta nói, người ta viết nhưng ít khi chú ý nguồn gốc của nó có từ đâu. Trong số 13 tỉnh thành ở vùng đất Chín Rồng thì có đến hơn nửa trong số các danh từ riêng ấy hoặc là có từ gốc Khmer hoặc còn tồn nghi về gốc Khmer của nó. Có thể kể đến như Bạc Liêu, Sóc Trăng, Trà Vinh, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Cần Thơ, Cà Mau, Bến Tre.

      Theo cụ Vương Hồng Sển thì Bến Tre vốn là xứ sinh sản và sản xuất nhiều cá tôm, cho nên xưa, người Khmer gọi là Srok treay (đọc là sốc tre), nhưng sau này người Khmer gọi theo người Kinh là bến có nhiều tre để phân biệt với địa danh Cần Thơ, cũng có nhiều tre, người Khmer gọi tre là rusei, nên có hai địa danh rành rẽ: prêk rusei (sông tre): chỉ Cần Thơ/ prêk kompong rusei để chỉ Bến Tre. Hội nghiên cứu cổ học Đông Dương, năm 1903 ấn hành quyển khảo cứu đặc biệt (monographia) về tỉnh Bến Tre trong đó có đoạn (lược dịch): Bến Tre xưa, người Khmer gọi là sốc tre … vì trong xứ trên các giồng có tre mọc đầy. Cụ Sển cho biết thêm “theo tôi (tức Vương Hồng Sển) đây là dịch sai hai chữ Bến Tre. Tre đây là treay của Khmer, phải dịch là cá (…). Lẽ đáng gọi Bến Tre là Ngư Tân, hoặc Bến Cá: srok kompong treay”.

Mỹ Lồng cũng là từ có liên quan đến tiếng Khmer nhưng đã được người Kinh đọc theo cách phiên âm khác. Để tìm hiểu nguồn gốc từ Mỹ Lồng thì chúng ta có thể bắt đầu từ một vài câu ca dao sau:

“Bến Tre nhiều gái má hồng,

Không tin xuống chợ Mỹ Lồng Mà xem”.

Hay

“Em tráng bánh tráng, anh quết bánh phồng,

Cảm thông đôi má ửng hồng,

Hẹn em chợ Mỹ Lồng ăn cháo về đêm”.  
       Trong các câu ca dao xưa đều xuất hiện địa danh chợ Mỹ Lồng. Theo một số tài liệu thì chợ Mỹ Lồng là một chợ lâu đời được thành lập từ năm 1892; nay thuộc Xã Mỹ Thạnh, Huyện Giồng Trôm, Tỉnh Bến Tre. Khu vực này nổi tiếng với nghề tráng bánh. Theo các câu ca dao trên thì các cô gái có “má ửng hồng” là do khói nóng khi tráng bánh. Trong vùng này có một người con gái cũng làm nghề tráng bánh tên là Lôn. Ở thời điểm đó, người Khmer gọi vùng đất này là Srok Mi Lôn; tức là xứ của nàng tráng bánh tên Lôn. Có thể lý giải theo cách nôm na là có nhiều người ở vùng khác đến đây để mua bánh tráng và nàng Lôn là người tráng bánh mà họ đặc biệt quan tâm ở vùng đất này rồi mọi người truyền tai nhau dần dần thành địa danh của một điểm đến. Theo thời gian thì người miền xuôi đã đọc tiếng gốc Mi Lôn từ tiếng Khmer theo kiểu có dấu. Và tên gọi Mỹ Lồng cũng xuất hiện từ đó.

Theo THXD